Πάτερ Γυμνάσιος ο Λαυριώτης

Πρόκειται για απόσπασμα από τον έβδομο τόμο των Θασιακών. Σκοπός της ψηφιοποίησης και δημοσίευσής του, είναι να μάθει (ή τέλος πάντων, να έχει ευκολότερα τη δυνατότητα να μάθει) το το ευρύ κοινό, για αυτό το τέκνο του Θεολόγου, που διδάσκει εκτός από υγεία, έναν τρόπο ζωής. Αυτόν του μοιράζεσθε.

---

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΗ ΘΡΥΛΙΚΗ ΘΑΣΙΑΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΥΠΟ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ TOΥ 1930

Νικόλαος Μιχαλόπουλος

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

α) Προϊδεασμός — Μουσική ακρόαση.

Πριν προχωρήσω στην ανάπτυξη του θέματος μου θα ήθελα, κυρίες και κύριοι σύνεδροι, ν' ακούσετε μια ευχάριστη μουσική νότα, σχετική βέβαια με το θέμα της εισήγησης μου.

—Μουσική ακρόαση κασσέτας από μαγνητόφωνο.

Το τραγούδι που ακούσαμε είναι του εκλεκτού μας μουσικοσυνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου σε στίχους Κώστα Βίρβου (από το δίσκο Θεσσαλικός κύκλος της εταιρίας ΕΜΙ, που ηχογραφήθηκε τέλη 1974, Σεπτ. - Δεκέμ., στην Κολούμπια). Είναι μια τρανή απόδειξη ότι ο πάτερ Γυμνάσιος, που εμφανίστηκε δημόσια το 1930 και με τις θεραπείες του συντάραξε το πανελλήνιο, εξακολουθεί και στις μέρες μας να προκαλεί εντύπωση και μάλιστα στους ανθρώπους της τέχνης. Λίγες προσωπικότητες αλήθεια γίνονται τραγούδι, έστω και σκωπτικό.

β) Στόχος της εισήγησης μου

Στην εισήγηση μου αυτή δε θα αναφερθώ σε βιογραφικά στοιχεία, αλλά θα περιοριστώ στη δημόσια εμφάνιση του και στις θεραπευτικές ικανότητες του με βότανα έχοντας ως στόχο να αποκαταστήσω την προσωπικότητα του Γυμνάσιου μέσα από τις δημοσιογραφικές ειδήσεις της εποχής του 1930, γιατί γύρω από τη θεραπευτική δράση του υπάρχει μια σύγχυση. Από τα δημοσιεύματα της εποχής του 1930 φαίνεται ότι ο Γυμνάσιος είναι μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ένας θρύλος. Κινείται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, αληθινού και απίστευτου.

γ) Πηγές

Η εργασία μου στηρίζεται, στα δημοσιεύματα του τύπου της Καβάλας, της Θεσ /νίκης και των Αθηνών, της εποχής του 1930¹, καθώς και στις διηγήσεις Θασίων που είχαν ζήσει από κοντά τον καλόγηρο. Ο Αλέκος Κομλί-κης, παιδί τότε 14 χρόνων, έκανε διάφορα θελήματα στον καλόγηρο. 0 Αγγελής Αγγελής ήταν ο αγωγιάτης του πάτερ Γυμνάσιου. Ο Μαρκιανός Βασίλειος ήταν γνώστης του χώρου της «Παναγούδας», όπου είχε ζήσει ο καλόγηρος. Πολλές διηγήσεις από μεγαλύτερους είχαν ακούσει ακόμα ο Σωτήρης Πέτκος και ο Κων /νος Μακαρίου. Στις βασικές πηγές μου πρέπει να προστεθεί και το αρχειακό υλικό που έθεσε στη διάθεση μου ο αγαπητός συνάδελφος κ. Κων/νος Χιόνης, τον οποίο και θερμά ευχαριστώ.

1. Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΣΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ Η ΦΗΜΗ TOΥ ΩΣ ΘΑΥΜΑΤΟΠΟΙΟΥ

Τον Απρίλιο του 1930 ο πάτερ Γυμνάσιος, κατά κόσμον Γεώργιος Τζανέτης², χωρίς να επιδιώκει τη διαφήμιση, την προβολή των θεραπευτικών ικανοτήτων του με βότανα, γίνεται γνωστός σ' όλη την Ελλάδα. Κυριολεκτικά σαν αστραπή διαδόθηκε η φήμη του ότι θεραπεύει «πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν...». Από το υλικό που έχει δημοσιευθεί στον τύπο του 1930, και ιδιαίτερα στις εφημερίδες της Καβάλας «Κήρυξ», «Σημαία» και «Φωνή», της Θεσ/νίκης «Μακεδονία», «Μακεδόνικα Νέα», «Φως», και «Βαλκάνια», των Αθηνών «Ελεύθερον Βήμα», «Ελληνική», «Εστία» και «Πατρίς», δικαιολογείται η αστραπιαία γνωστοποίηση του θεραπευτικού έργου του πάτερ Γυμνάσιου, γιατί στις παραπάνω εφημερίδες υπάρχει πλούσια ειδησεογραφία γύρω από το Γυμνάσιο με πολλές ανταποκρίσεις, επιστολές ευγνωμοσύνης ασθενών που θεραπεύτηκαν, ειδήσεις και αναφορές για τη θεραπευτική ικανότητα του καλόγηρου σε πρωτοσέλιδα άρθρα με ολόσωμες φωτογραφίες.

Πρώτα, έγινε γνωστός στην Ποταμιά. Εκεί έβγαινε συνέχεια στα γύρω βουνά και στην περιοχή Κοίνυρα, όπου μάζευε διάφορα βότανα με τα οποία έκαμε αλοιφές για τους ασθενείς του χωριού του, που καθημερινά ζητούσαν τη βοήθεια του, γιατί είχαν πληροφορίες ότι είχε θεραπεύσει πολλούς τόσο στο Άγιο Όρος, όταν ήταν, όσο και στις Σέρρες. Η φήμη του διαδόθηκε γρήγορα και στα γύρω χωριά της Θάσου³. Η θεραπεία όμως ενός νέου 17 χρόνων, του Στυλιανού Κοντογιωργούδη, από τις Μαριές Θάσου, που έπασχε από ραχίτιδα με φοβερούς πόνους και από απόστημα στο μηρό, έγινε η αρχή για να γίνει γνωστός ο Γυμνάσιος σ' όλα τα χωριά της Θάσου. Μολονότι είχε θέσει ως όρο στον πατέρα του Κοντογιωργούδη να μην αποκαλύψει τίποτε, αυτός όμως νικήθηκε από τη χαρά που ένιωθε για τη θεραπεία του παιδιού του, κι ένα βράδυ στο καφενείο του χωριού αποκάλυψε ότι ο καλόγηρος έσωσε το παιδί του με φάρμακα και χορταρικά. Το γεγονός αυτό παρακίνησε τον πρόεδρο του Θεολόγου Κοντό να πάει στην Ποταμιά και να προτείνει στο Γυμνάσιο να έλθει οτο Θεολόγο, όπου γεννήθηκε, για να θεραπεύσει τους αρρώστους του χωριού, μια και δεν υπήρχε εκεί γιατρός⁴. Του υποσχέθηκε μάλιστα να του παραχωρήσει κλήρο και κατοικία. Ο Γυμνάσιος δέχτηκε και ήλθε στο Θεολόγο. Αρχικά επιδόθηκε στην ορνιθοτροφία και στη συνέχεια θεράπευσε τους Θεολογίτες με βότανα και όσους ξένους κατέφθαναν για θεραπεία. Από τότε, Απρίλιος 1930, αρχίζει και η επίσημη δράση του Γυμνασίου Λαυριώτη και η αρχή, φυσικά, των διάφορων περιπετειών του.

Ο τύπος αυτής της περιόδου είναι χωρισμένος σε δύο αντίθετα στρατόπεδα. Η εφημερίδα «Σημαία» της Καβάλας⁵ επαινεί τον καλόγηρο, διαφημίζει το θεραπευτικό του έργο και για να γίνει πιστευτή δημοσιεύει και πολλές επιστολές⁶ ανθρώπων που έγιναν καλά, όπως του Φωτίου Γιαλαμά, Γεωργίου Γουλίδη, Ηλία Αδάμου. Ενδεικτικά παραθέτω την πρώτη επιστολή του Νι-κο?άου Μαυρίδη που δημοσίευσε η «Σημαία» και που την έστελνε στον επιστήθιο φίλο του στη Θεσσαλονίκη Παναγιώτη Χόλη, έμπορο, Αγ. Μηνά, στοά Τόττη 6: «... Λοιπόν, αγαπημένε μον, έπειτα από τόσας χιλιάδας δραχμάς που έχω εξοδεύσει διά το πάθημά μου χωρίς να εύρω σωτηρίαν και τώρα μ' ένα φάρμακον μηδαμινόν, το οποίον μου έχει παραχωρήσει ένας καλόγηρος, απεσταλμένος του Θεού, μ' έσωσεν από το πάθος αυτό και μετά χαράς σε γράφω ότι έχω μια εβδομάδα που τρώγω έναν περίδρομον και πίνω μπύρα άφθονον.

Πολλά έχω να σου γράψω γι αυτόν τον καλόγηρον. Έχει, φίλε μου, φάρμακα δι όλας τας ασθενείας του κόσμου, εκτός του παλαιού καρκίνου, της φθίσεως τρίτου σταδίου και της λέπρας. Όλας τας άλλας ασθενείας τας θεραπεύει. Δεν μπορώ να σε γράψω πολλά, διότι πρέπει να έχω εφημερίδας να γεμίσω. Επιφυλάσσομαι να σε τα ειπώ προφορικώς. Με πολλήν αγάπην. Σε φιλώ. Νικόλαος Μαυρίδης»⁷.

__________________

1. Ο Ιωάννης Πριμικίδης, δημοσιογράφος, δ/ντής της εφημ. «Ταχυδρόμος» Καβάλας, παρακολούθησε από κοντά το Γυμνάσιο Λαυριώτη στις περιπέτειες του στη Θάσο, Καβάλα και κυρίως στην Αθήνα, στην ι. μονή Οσίου Μελετίου. Δημοσίευσε τότε και επαναδημο-σίευσε το 1980 στην εφημερίδα του «Ταχυδρόμος» Καβάλας από 21-10-1980 μέχρι 25-11-1980 σε πολλές συνέχειες την εργασία του «Γυμνάσιος Λαυριώτης, ο καλόγερος που αναστάτωσε προ πενήντα ετών την Ελλάδα». Στο υπ'αριθ. 11705/23-10-1980 φύλλο της εφημερίδας αναφέρονται πολλά βιογραφικά στοιχεία του καλόγηρου. Βιογραφικά στοιχεία του βρίσκουμε ακόμα στο βιβλίο της Σοφίας Μυλωνά, 407 συνταγές του καλόγηρου. Πάτερ Γυμνάσιος και άλλοι Αγιορείτες. Θεραπεία με βότανα, εκδόσεις «Λέων», Αθήνα, 2η έκδ., σελ. 5-12. Επίσης βιογραφικά στοιχεία του υπάρχουν στο βιβλίο του Σωτήρη Γερακούδη, Η ιστορία της Θάσου, Θεσ/νίκη 1986, σελ. 158-160. Τέλος βιογραφικά στοιχεία υπάρχουν και στο άρθρο του Β. Μεσολογγίτη, δ/ντή της εφημερίδας «Μακεδόνικα Νέα» της Θεσ/νίκης, και στην εφημερίδα της Καβάλας «Κήρυξ», όπου δημοσιεύεται άρθρο του Δημ. Ζιώγα στο υπ' αριθ. φ. 1354/17-7-1930.

2. Ο π. Γυμνάσιος Λαυριώτης, κατά κόσμο Γεώργιος Τζανέτης, γεννήθηκε στο Θεολόγο το 1858. Ο πατέρας του Χρήστος Τζανέτης, μυλωνάς και τσαγκάρης, ήλθε από τη Σκόπελο στο Θεολόγο το 1854. Σε ηλικία 15 ετών μαζί με τους γονείς του ήλθε στην Ποταμιά. Η μητέρα του Άννα, το γένος Μπριόλα, ήταν πρακτική μαμή με γνώση θεραπευτικής δύναμης των βοτάνων. Σε ηλικία 20 ετών μπαρκάρει σε ιστιοφόρο ως μούτσος. Γίνεται νοσοκόμος στο γιατρό Καξίς στην Αγγλία. Εκεί γνωρίζει και το φακίρη Τιμοσέϊν. Στη Θεσ /νίκη υπηρετεί για μικρό χρονικό διάστημα ως νοσοκόμος κοντά στο βοτανολόγο Κων/νίδη. Ακολούθως μένει για 8 μήνες στην Καστοριά και έπειτα στην Ξάνθη, στην αυλή του Μεμέτ Αλή ως μάγειρας για 2 χρόνια. Μετά έρχεται στην Ποταμιά. Παντρεύεται, αλλά σε 15 μέρες χηρεύει. Στη συνέχεια πηγαίνει στο Άγιο Όρος, στη σκήτη της Αγίας Άννης, και μετά στη Μεγίστη Λαύρα ως νοσοκόμος του ιατρού Σπυρίδωνα. Εκεί εκάρη μοναχός με το όνομα Γυμνάσιος Λαυριώτης. Από το Άγιο Όρος, και αφού παρέμεινε για λίγο στις Σέρρες, έρχεται στην Ποταμιά και το 1930 στο Θεολόγο, όπου αρχίζει την επίσημη δραστηριότητα του, τη θεραπεία πολλών ασθενών με βότανα. Από τότε αρχίζουν και οι περιπέτειες του, οι συλλήψεις του, η απομάκρυνση του από τη Θάσο στο Άγιο Όρος, στον Πειραιά, ι. μονή Οσίου Μελετίου κ.λ.π. Το 1930 επανέρχεται στην Ποταμιά και το 1938 πεθαίνει σε ηλικία 77 ετών.

3. Βλ. εφ. «Ταχυδρόμος» Καβάλας, αριθ. φ. 11706/24-10-1980.

4. Ο κ. Κοντός απέβλεπε πρώτιστα και στην αύξηση του τουριστικού ρεύματος στο χωριό του.

5. Αρχές Απριλίου 1930 η «Σημαία» επαινεί το έργο του Γυμνάσιου και δημοσιεύει και σχετικές επιστολές.

6. Βλέπε και στον «Ταχυδρόμο» Καβάλας, αριθ. φ. 11707/25-10-1980.

7. Η επιστολή αυτή δημοσιεύεται και στα «Μακεδόνικα Νέα», φ. 15-7-1930, και στον «Ταχυδρόμο», αριθ. φ. 11707 /25-10-1980. Ο Νικόλαος Μαυρίδης, που ήταν γραμματέας της ι. μητρόπολης Καβάλας, έγραψε και άλλες επιστολές προς τον κ. Π. Χόλη, που υπάρχουν δημοσιευμένες στα «Μακεδόνικα Νέα», φ. 21 και 29 Ιουλίου 1930.