Μια αρχαία λαϊκή διήγηση για τον Θεαγένη τον Θάσιο

40

Στεφ. Δ. Ἠμέλλου

τερη ποικιλία, ἀφοῦ ἀναφέρεται, συντομώτατα ἔστω, στοὺς ἀνδριάντες τοῦ Πολυδάμαντα καὶ τοῦ Θεαγένη, ἐκτενέστερα στὴν εικόνα τοῦ Σκὑθη, ποὺ καὶ αύτὸς ἐτιμᾶτο ὡς ἥρωας, πολύ ἐκτενῶς στὸν ἀνδριάντα τοῦ Πελίχου και τέλος στὴν συγγραφή του «Περὶ τῆς Περεγρίνου τελευτῆς» βάλλει ἐναντίον μερικῶν ἐκ τῶν πολλῶν, τῶν ἀνοήτων, οἱ ὁποῖοι θὰ ἰσχυρισθοῦν ὅτι διὰ τοῦ Περεγρίνου ἔχουν ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τοὺς τεταρταίους πυρετούς. «Καὶ μὰ Δία οὐδέν άπεικός ἐν τοῖς πολλοῖς τοῖς ἀνοήτοις εὑρεθήσεσθαί τινας τοὺς καὶ τε-ταρταίων ἀπηλλάχθαι δι' αὐτοῦ φήσοντας»⁹, γράφει. Οἱ ἄλλες πηγὲς, ἀπὸ τὸν Παυσανία μέχρι τὸν Ἕλληνα χριστιανὸν ἀπολογητὴ Ἀθηναγόρα, σύγχρονο και τών δύο, ποὺ ἀναφέρεται σὲ ἀνδριάντες ἢ εικόνες ἄλλων ἡρώων¹⁰, κάνουν λόγο γιὰ θεραπεία νοσούντων γενικά. Μόνον ὁ Λουκιανός ἐξειδικεύει τὴν νό-σον, πού εἶναι ὁ πυρετός. Καὶ εἶναι ἀξιο σημειώσεως ὅτι ἡ ἐξειδίκευση αὐτὴ ἀφορᾶ καὶ στὸν Σκύθη Τόξαρι, ὁ ὁποῖος ἐνῶ ζωντανὸς φαίνεται νὰ θεραπεύη γενικὰ τὶς ἀρρώστιες, ἀφοῦ σώζει τὴν Ἀθήνα ἀπό τὸν μεγάλο λοιμό, μετὰ τὸν θάνατό του μέσω τῆς στήλης του, ὅπου ἡ μορφή του, βρίσκουν θεραπεία μόνον οἱ πάσχοντες ἀπό πυρετό. Πρόκειται γιὰ στοιχείο ποὺ τὸ χρησιμοποιεῖ αὐθαίρετα ό Λουκιανὸς γιὰ λόγους πού ὁ ἴδιος μόνο γνωρίζει; Εἶναι δύσκολο, ἃν μὴ ἀδύνατο, νὰ τὸ ἀποδείξη κανείς. Πρὸς μιὰ τέτοια ὑπόθεση πάντως θὰ μποροῦσε νὰ ὁδηγηθῆ κανεὶς κρίνοντας ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Λουκιανὸς ἀναφέρεται συχνὰ σὲ πάσχοντες ἀπό πυρετό. Πράγματι ἐκτός ἀπό τὶς παραπάνω πέντε περιπτώσεις (Πέλιχος, Πολυδάμας, Θεαγένης, Σκύθης, Περεγρινος) αναφερόμενος πάλιν στόν Περεγρῖνο σημειώνει «και ἑάλω πυρετῷ μάλα σφοδρῷ»¹¹, πρᾶγμα ἐξ ἄλλου ποὺ δικαιολογεῖ τὴν ὑποψία του ὅτι οἱ χαρακτηριζόμενοι ἀπὸ τὸν ἴδιο ὡς ἀνόητοι θὰ μποροῦσαν νὰ ἰσχυρισθοῦν ὅτι δι' αύτοῦ θεραπεύονται οι τεταρταῖοι πυρετοί, κατὰ τὴν ἀρχή, προσθέτω, Similia similibus curantur, ἐνὼ στὸν ἴδιο τὸν Φιλοψευδῆ κάνει λόγο περιληπτικὰ περί «τῶν ἐκ περιόδον πνρετῶν τὰς ἀποπομπάς»¹², καθὼς καὶ γιὰ ἀσθενῆ μὲ ὑψηλὸ πυρετόν, ποὺ τοῦ ἐφάνη ὅτι κατῆλθε στὸν Ἅδη, τοῦ ὁποίου Ἅδη ἐπιχειρεῖ ὁ Λουκιανὸς νὰ δώση τὴν περιγραφή¹³—πάντοτε ἐξυπηρετείται ο σκοπὸς του νὰ χλευάση τὰ παραδιδόμενα ἀπὸ τὴν ποίηση καὶ ἀπὸ ὅλους πι-στευόμενα γιὰ τὴν τοπογραφία τοῦ "Αδη.

9. Λουκιαν. Περὶ τῆς Περεγρίνου τελευτῆς 28.

10. Τὸ κείμενο τοῦ Ἀθηναγόρα Aligne, PG 6, στ. 952, πρβλ. Otto Weinreich, ὃ.π., σ. 140 κ.δ.

11. Λουκιαν. Περὶ τῆς Περεγρίνου τελευτῆς 44.

12. Λουκιαν. Φιλοψ. 9. Καί κατωτ. στὴν ίδια παραγρ.: «τοῦ τε πυρετοῦ ... δεδιότος...». Στην «περὶ πένθους» (18) συγγραφή του ὁ Λουκιανὸς συγκαταλέγει μεταξὺ τῶν μεγάλων κακῶν ποὺ δεν φοβείται πλέον ὁ νεκρὸς τὶς νόσους καί εἰδικώτερα τὸν πυρετὸν «οὐ πυρετοῦ ἔτι δεδιώς».

13. Λουκιαν. Φιλοψ. 25.