Μια αρχαία λαϊκή διήγηση για τον Θεαγένη τον Θάσιο

Μια ἀρχαία λαϊκὴ διήγηση γιὰ τὸν Θεαγένη τὸν Θάσιο

39

Πράγματι γιὰ τὸ συγκεκριμένο θέμα τῆς θεραπείας τών πασχόντων ἀπὸ πυρετό, ὅπως εχει περιγραφῆ, ὁ Λουκιανὸς αναφέρεται ἐκτενῶς καὶ μὲ σημαντικές λεπτομέρειες σὲ μιὰ ἄλλη συγγραφή του, τὸν Φιλοψευδῆ ἢ τοὺς Φιλοψευδεῖς, ὅπως τελευταία συνηθίζεται νὰ ἐπιγράφεται, μόνον ὅτι ὁ χάλκινος καὶ ἐδῶ ἀνδριάντας ποὺ θεραπεύει τὸν πυρετὸ δὲν ἀνήκει οὔτε στὸν Πο-λυδάμαντα οὔτε στὸν Θεαγένη ἀλλὰ στὸν Κορίνθιο στρατηγό Πέλιχο. Ό φίλος τοῦ Λουκιανοῦ φιλόσοφος ἢ φιλοσόφῶν Εύκρατης προσπαθεῖ νὰ τὸν πείση για τὴν ἰδιότητα τοῦ ἀνδριάντα τοῦ Πελίχου να θεραπεύη τοὺς πάσχοντας ἀπό πυρετό. Τὸν ἴδιο τὸν Εὐκρατη ἐθεράπευσε, ὁμολογεῖ ὁ ἴδιος, «διὰ τρίτης ὑπό τοῦ ἠπιάλου ἀπολλύμενον», ἀλλὰ καὶ ἄλλοι «ἐπαύσαντο πυρετῷ ἐχόμενοι» καὶ περαιτέρω «τοῦ αὐτοῦ εἶναι καὶ ἐπιπέμπειν ἠπιάλους οἶς ἂν ἐθέλη, εἴ γε καὶ ἀποπέμπειν δυνατὸν αὐτῷ (κατὰ τὴν ἀρχὴ ὁ «τρώσας καὶ ἰάσεται»). Ἡ εὐγνωμοσύνη τῶν θεραπευομένων ἐκδηλώνεται παντοιοτρόπως. Ὁ ἴδιος ὁ Εὐκράτης ὁμολογεῖ ὄτι εἶδε «ταινίας και στεφάνους ξηροὺς ἔχοντα, κεχρυσω-μένον πετάλοις τὸ στῆθος», τὰ ὁποῖα ὁ ἴδιος ἐχρύσωσε, και περαιτέρω «πολλοὶ ἔκειντο ὀβολοὶ πρὸς τοῖν ποδοῖν αὐτοῦ καὶ ἄλλα νομίσματα ἔνια ἀργυρᾶ πρὸς τὸν μηρὸν κηρῷ κεκολλημένα καὶ πέταλα ἐξ αργύρου, εὐχαί τίνος ἢ μισθὸς ἐπὶ τῇ ἰάσει ὁπόσοι δι' αὐτὸν ἐπαύσαντο πυρετῷ ἐχόμενοι»⁵.

Τὸ θέμα τῶν θεραπειῶν ἀπὸ πυρετοὺς κ. ἄ. ἀνδριάντων καὶ εἰκόνων ἡρώων ἐξετάζει ἀναλυτικὰ ὁ Otto Weinreich, μὲ παράθεση τῶν πηγῶν κλπ. στὸ βιβλίο του Antike Heilungswunder, στὸ ὁποῖο καὶ παραπέμπω⁶. Μνημονεύω . μόνο μιὰ πληροφορία τοῦ Λουκιανοῦ στὴν συγγραφή του «Σκύθης». Ό Σκὑ-θης Τόξαρις ἔφθασε πρὶν ἀπὸ τὸν Ἀνάχαρσιν ἀπό τὴν Σκυθία στὴν Ἀθήνα. «Ἀθήνησιν ἀπέθανε και μετ' οὐ πολὺ καὶ ἥρως ἔδοξε και ἐντέμνουσιν αὐτῷ ξένῳ ἰατρῷ οἱ Ἁθηναῖοι»¹. Ὁ Σκὑθης αὐτὸς σώζει μὲ τὴν συμβουλή του ἀπὸ λοιμὸ τοὺς Ἀθηναίους, στὴν δὲ στήλη του μετὰ τὸν θάνατό του «Σκύθης ἀνὴρ ἐγκεκόλαπτο», ἡ δὲ στήλη αύτὴ «ἐστεπταί γε ἀεί, καὶ φασι πυρεταίνοντάς τινας ἤδη πεπαῦσθαι ἀπ' αὐτοῦ, και μα τόν Δί' οὐδὲν ἄπιστον, ὃς ὃλην ποτὲ ἰάσατο την πόλιν»⁶.

Ἐν σχέσει τώρα μὲ τὸ συγκεκριμένο θέμα τῆς θεραπείας ἀσθενών ἀπὸ ἀνδριάντες ἣ εἰκόνες ἀνδρῶν ποὺ τοὺς τιμοῦσαν ὡς ἀθλητές, εὐρύτερα ἥρωες μὲ ἀνάλογες τιμὲς (ἀφιερώματα κλπ. ), ὁ Λουκιανὸς παρουσιάζει τὴν μεγαλύ-

5. Λουκιαν. Φιλοψ. 18 κέξ.

6. Otto Weinreich, Antike Heilungswunder. Untersuchungen zum Wunder-glauben der Griechen und Rômer. Giessen 1909, σ. 137-146. Παρατίθενται καὶ νεοελληνικὰ παράλληλα για ἐπὶ μέρους θέματα.

7. Λουκιαν. Σκύθης ἣ Πρόξενος 1.

8. Λουκιαν, Σκύθης ἣ Πρόξενος 2.