Η εγκατάσταση των Κωσταντινουπολιτών στην Θάσο

24

Απόστολου Ε. Βακαλοπούλου

με τους δύο ασφαλείς όρμους της που εξασφάλιζαν σύντομη θαλάσσια επικοινωνία με αστικά κέντρα, μαρτυρούν τη σπουδαιότητα της θέσης.

2. Τώρα ως προς τον προσδιορισμό του χρόνου του εποικισμού των προσφύγων, η γνώμη μου είναι ότι αυτοί δεν έφυγαν μόνον όπως οι επίσημες προ-αναφερμένες οικογένειες κατά τις τελευταίες εκείνες τραγικές στιγμές της 29ης Matou με πλοίο των συμμάχων τους Γενουατών, αλλά ότι η διαρροή, ιδίως προς τα νησιά του Αιγαίου, είχε αρχίσει να παρατηρείται πολύ νωρίς, πριν από τα τέλη του 14ου αι. κ.ε. με επιταχυνόμενο ρυθμό, ώστε η πρωτεύουσα κατά την Άλωση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των ερευνητών, ν' αριθμεί μόλις 50-60.000 κατοίκους⁸. Ορισμένες λοιπόν οικογένειες, ασφαλώς ευγενών οι περισσότερες, θα είχαν ζητήσει από νωρίς την ασφάλεια τους σε νησιά του Αιγαίου και βέβαια και στη δασωμένη Θάσο, και το παράδειγμα τους θα το ακολούθησαν, εν συνεχεία, κατά καιρούς και άλλοι πρόσφυγες, προπάντων συγγενείς και φίλοι των διοικητών του νησιού, ώστε να σχηματιστούν όχι μόνον οι κατοικημένοι κατά τον μεσαίωνα τόποι, αλλά και οι μνημονευόμενοι με τις εκκλησίες τους από την παράδοση οικισμοί «Απάνω» και «Κάτω Πολίτες», καθώς και οι άλλοι που τώρα τους αναζητούμε, ίσως πρόχειροι και ασήμαντοι οικισμοί που γρήγορα εξαφανίστηκαν μετά τη διαρροή των κατοίκων προς μεγαλύτερους και ασφαλέστερους κατοικημένους τόπους. Απαντήσεις σ' αυτά τα ερωτήματα τώρα μόνο Θασίτες, καθώς και αρχαιολόγοι, ακριβείς γνώστες του τόπου, είναι δυνατόν να μας δώσουν.

Ανάμεσα στους Κωνσταντινουπολίτες πρόσφυγες ασφαλώς θα υπήρχαν και οικογένειες Βυζαντινών ευγενών τόσο πριν από την Άλωση, όσο και ύστερ' απ' αυτήν, ίσως μάλιστα όταν ο σουλτάνος Μεχμέτ Β' παραχώρησε το 1460 στον δεσπότη του Μορέως Δημήτριο Παλαιολόγο «ἔς τε ἀρχὴν ἅμα καὶ πρό-σοδον» (=για να διοικεί και να νέμεται) τα νησιά Ίμβρο και Λήμνο, τις γαίες της Θάσου και Σαμοθράκης, που είχαν εγκαταλειφθεί, ασφαλώς μετά τον εκτοπισμό πολλών κατοίκων από τον Μεχμέτ Β' στην Κωνσταντινούπολη για τον ανασυνοικισμό της. Και τότε φαίνεται θα βρήκαν την ευκαιρία ορισμένοι Κωνσταντινουπολίτες, γνωστοί του Δημητρίου, να εγκατασταθούν στο νησί. Ο Δημήτριος βέβαια έμενε στην Αδριανούπολη, στη σουλτανική αυλή και απ' εκεί διοικούσε τα νησιά και την Αίνο, αλλά θα είχε τους εκπροσώπους του στο νησί, από το 1460-1467, ωσότου έπεσε στη δυσμένεια του σουλτάνου και εξορίστηκε στο Διδυμότειχο⁹. Επομένως στο παραπάνω διάστημα κυρίως

__________________

8.Alfons M. Schneider, Die Bevôlkerung Konstantinopels in XV. Jahrhundert, «Nachriten der Akademie der Wissenchaften in Gôttingen, Phil. Hist. Klasse», 1949, σ. 236-237. Βλ. καιΑ. Ε. Βακαλοπούλου, έ.α., 1 σ. 323.

9. Α. Ε. Βακαλοπούλου, Ιστορία, σ. 356-357. Για τον εκτοπισμό κατοίκων της Θάσου στην Κωνσταντινούπολη βλ. Κριτόβουλο, III, 17,4.