Τὸ μονύδριο τῆς Παναγίας καὶ ὁ Θεολόγος τῆς Θάσου

Σὲ ἀπόσταση 4 χλμ. νότια τοῦ Θεολόγου ἐπισκεφθήκαμε τὴ θέση Ἄνω καὶ Κάτω Πολίτες (σχ. 11), ἀνατολικὰ τῆς κορυφὴς Βίγλα καὶ στὴ δυτικὴ πλαγιὰ τῆς κορυφῆς Πουρί, ὅπου κατὰ τὴν προφορικὴ παράδοση, μετὰ τὴν πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης, πρόσφυγες ποὺ κατέφυγαν στὴ Θάσο ἴδρυσαν τοὺς δύο ὁμώνυμους γειτονικοὺς οἰκισμούς¹⁰. Σὲ ἔγγραφα ἀγοραπωλησιῶν κτημάτων στοὺς Πολίτες, τοῦ 18ου αἰ., ἀναφέρονται τὰ βυζαντινὰ ὀνόματα Νοταρᾶς, Καντακουζηνός, Κομνηνὸς κ.ά.¹¹ καὶ σήμερα ἀκόμη τὰ ὀνόματα πολλῶν οἰκογενειῶν τοῦ Θεολόγου εἶναι βυζαντινά¹². Ἀνάμεσα σὲ πλήθος πηγῶν ποὺ συγκεντρώνονται σὲ ποτιστικὲς δεξαμενές, μπαξέδες, ὀπωροφόρα δέντρα καὶ πυκνὴ βλάστηση, μπορέσαμε νὰ δοῦμε ἐρείπια κτισμάτων τῶν παλιῶν οἰκισμῶν· ἕνα ἀπὸ αὐτά, στοὺς Κάτω Πολίτες, εἷναι ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἀγίου Χαραλάμπους. Ἔχει ἐξωτερικὲς διαστάσεις 4,00x5,80 μ. καὶ οἱ τοῖχοι της, πάχους 0,60 μ., σώζονται σέ ῦψος 1,00-1,85 μ. Διακρίνονται ή εἰσοδος, ἀνοίγματος 0,85 μ., ή κόγχη τοῦ ίεροῦ, ἀνοίγματος 1,55 μ. καὶ βάθους 0,50 μ., ἠ κόγχη τῆς πρόθεσης καὶ μία δεύτερη κόγχη ἀνοιγμένη στὸ βόρειο τοῖχο· μία μεγάλη σχιστόπλακα ἐξέχει ἀπὸ τον ἀνατολικό τοῖχο καὶ ἀντιστοιχεί στὸ διακονικό. Ή κόγχη τοῦ ίεροῦ ἐξωτερικά εἶναι ἠμικυκλική καὶ σχηματίζεται στήν προέκταση τῶν ἐξωτερικῶν πλευρών τοῦ βόρειου καὶ τοῦ νότιου τοίχου, μορφή ποὺ ἶσως ὀφείλεται σέ κάποια πρόχειρη μετασκευή (είκ. 6).

β

α

Σχ. 11. Ἄνω καὶ Κάτω Πολίτες.

α. Κάτοψη ἐκκλησίας Ἀγίου Κωνσταντίνου,

β. Κάτοψη καὶ τομή ἐκκλησίας Ἀγίου Χαραλάμπους.

γ. Κάτοψη καὶ τομή ληνοῦ.

Σέ απόσταση 50 μ. περίπου βορειοδυτικά τῆς ἐκκλησίας, ἀνάμεσα σέ πυκνά πουρνάρια, διατηρεῖται σέ πολύ καλή κατάσταση ένας ληνός γιά τό πάτημα τῶν σταφυλιῶν. Κτισμένος μὲ προσεγμένη λιθοδομή, πάχους 0,40 μ., ἀπὸ σχιστόπλακες καὶ ἰσχυρό ἀσβεστοκονίαμα, έχει ἐξωτερικές διαστάσεις 2,52 x 2,63 μ. καὶ ῦψος 0,95 μ. Σέ ῦψος 0,80 μ. προεξέχουσες σχιστόπλακες στή μία πλευρά του σχηματίζουν ἔνα δόντι, ὅπου πατούσαν οί σανίδες, οἰ ὀποῖες καλύπτονταν μὲ λινάτσες καὶ υφάσματα γιά νά προφυλάγουν τά σταφύλια μὲ τό κρασί ἥ τό τσίπουρο. Στή βάση του υπάρχει μία ὀπή γιά τήν ἀπορροή τους καὶ σέ μικρό ὕψος μία πέτρα, ποὺ προεξέχει τῆς τοιχοποιίας, γιά σκαλοπάτι. "Ενας δεύτερος ληνός διατηρείται σέ πολύ καλή επίσης κατάσταση 30 μ. νοτιοδυτικά τής ἐκκλησίας. Σέ ἀπόσταση 170 μ. περίπου ἀνατολικά της σώζονται σέ μικρό ὔψος τά ἐρείπια ἑνός μονόχωρου σπιτιού, ἐσωτερικῶν διαστάσεων 4,00 x 5,75 μ., μὲ τοίχους ἀπὸ ξερολιθιά πάχους 0,60 μ. Στήν πλαγιά, 80 μ. περίπου πιο ψηλά, διακρίνονται τά ἴχνη μίας ὁμάδας 8-10 τέτοιων σπιτιών.

Εικ. 6. Τά ἐρείπια τῆς ἐκκλησίας του Ἀγίου Χαραλάμπους στοὐς Κάτω Πολίτες.

Προχωρώντας ἔνα χλμ. νοτιοανατολικά ἀπὸ τούς Κάτω Πολίτες, μέσα ἀπὸ μπαξέδες μισοεγκαταλειμμένους σέ συνεχόμενες πεζούλες (σκάλες) που διαμορφώνονται μὲ ἀναλημματικούς τοίχους ἀπὸ ξερολιθιά ἐξαιρετικής κατασκευής, όπου πρέπει νά χρησιμοποιήθηκε πολύ ὑλικό ἀπὸ τά γκρεμισμένα σπίτια, φθάσαμε στους Ἄνω Πολίτες. Ἐκεῖ δέ διακρίναμε ἴχνη κτισμάτων έκτος ἀπὸ τά θεμέλια τῆς μικρῆς μονόχωρης ἐκκλησίας του Ἀγίου Κωνσταντίνου. Τά θεμέλια εἶναι πολύ κατεστραμμένα καὶ μετακινημένα ἀπὸ καθιζήσεις, σώζεται ὅμως στή θέση του τμῆμα τῆς ἠμικυκλικῆς κόγχης τοῦ ίεροῦ, ανοίγματος 1,55 μ., μέσα στήν ὁποία διαμορφώθηκε μεταγενέστερα κάποια μικρότερη κόγχη· τό πάχος τῶν τοίχων εἶναι 0,60 μ. καὶ οί εσωτερικές διαστάσεις 2,65x3,15 μ. χωρίς τὴν κόγχη.

Στήν πλαγιά, 200 μ. νοτιοδυτικά του Αγίου Κωνσταντίνου, βρίσκεται μία πηγή μὲ άφθονο νερό, κάτω ἀπὸ μία μεγάλη καστανιά, ποὺ οί Θεολογί-τες ὀνομάζουν «τ' Πολίτ ἡ βρύσ'». ἀπὸ τή θέση αὐτή φαίνεται καθαρά ἀνατολικά στήν ἀπέναντι πλαγιά ἔνα μακρόστενο μοναχικό κτίσμα, τά Λωβοκα-λύβια, ὅπου παλιότερα κατοικοῦσαν λεπροί. Πρόκειται γιά 6-7 συνεχόμενα δωμάτια, διαστάσεων 3,50x5,00 μ. περίπου τό καθένα, μὲ ἕνα παράθυρο καὶ μία πόρτα στήν οποία όδηγεῖ σκάλα λίγων σκαλοπατιών.

Ό άνεμος μας έσουρε στὸ Κάστρο καὶ στή Βίγλα
κι άπ' τό Πουρί μας κύλησε προς τά Λωβοκαλύβια.